اگر یا یکی از عزیزانتان اخیراً بیوپسی، سیتی اسکن یا MRI داشتهاید، احتمالاً یک گزارش پزشکی تخصصی دریافت کردهاید که پر از اصطلاحات فنی و تخصصی است. خواندن این گزارشها بدون دانش کافی میتواند سردرگمکننده و حتی ترسآور باشد.
در این مقاله از بلاگ پزشکی شما، به زبان ساده و دقیق، مهمترین اصطلاحات پزشکی در گزارش پاتولوژی و رادیولوژی را توضیح میدهیم تا بتوانید بهترین تصمیم را در مورد سلامت خود بگیرید.
چه چیزی در یک گزارش پاتولوژی وجود دارد؟
گزارش پاتولوژی، سندی است که پس از بررسی نمونه بافت (بیوپسی یا جراحی) توسط پاتولوژیست تنظیم میشود. این گزارش شامل اطلاعات زیر است:
- اطلاعات بیمار و نمونه: نام، کد پزشکی، محل گرفتن نمونه
- توضیح کلی نمونه: اندازه، رنگ، شکل بافت
- یافتههای میکروسکوپی: بررسی سلولها زیر میکروسکوپ
- نتیجه نهایی (Diagnosis): تشخیص نهایی (مثلاً بدخیم، خوشخیم، التهابی)
- توصیههای تکمیلی: آیا نیاز به آزمایش بیشتر است؟
مهمترین اصطلاحات پاتولوژی و معانی آنها
در ادامه، متداولترین اصطلاحات پزشکی در گزارش پاتولوژی را با توضیح ساده بیان میکنیم:
1. نئوپلازی (Neoplasia)
به معنای رشد غیرطبیعی سلولهاست. میتواند خوشخیم (Benign) یا بدخیم (Malignant) باشد.
2. کارسینوم (Carcinoma)
نوعی سرطان که از سلولهای پوششی (اپیتلیال) شروع میشود. مثلاً کارسینوم پستان یا ریه.
3. آدنوکارسینوم (Adenocarcinoma)
زیرگروهی از کارسینوم که از غدد یا بافتهای ترشحی منشأ میگیرد. شایع در سرطان ریه، پروستات و روده.
4. دیسپلازی (Dysplasia)
تغییر غیرطبیعی در ساختار سلولها که ممکن است پیشسرطان باشد. در مقیاسهای خفیف، متوسط و شدید گزارش میشود.
5. این situ (In situ)
به سرطان بسیار اولیه گفته میشود که هنوز از لایه اولیه بافت خارج نشده است. مثلاً کارسینوم درجا پوسته رحم (CIS).
6. اینفیلتراتیو (Infiltrative) یا Invasive
یعنی سلولهای سرطانی از لایه اولیه عبور کرده و به بافتهای مجاور نفوذ کردهاند.
7. متاستاز (Metastasis)
وقتی سرطان از عضو اولیه به اندامهای دیگر (مثل کبد، ریه، استخوان) گسترش یافته باشد.
8. درجه تمایز (Grade)
نشاندهنده این است که سلولهای سرطانی چقدر شبیه سلولهای طبیعی هستند:
- G1: تمایز خوب (کمتر تهاجمی)
- G2: تمایز متوسط
- G3: تمایز ضعیف (تهاجمیتر)
9. مرزهای جراحی (Surgical Margins)
نشان میدهد آیا سلولهای سرطانی در لبههای بافت برداشتهشده وجود دارند یا خیر:
- منفی (Negative): همه سرطان برداشته شده
- مثبت (Positive): سرطان در لبهها دیده شده
10. لیمفوواسکولار انواژمنت (Lymphovascular Invasion)
وجود سلولهای سرطانی در رگهای لنفاوی یا خونی — نشانه گسترش بالقوه.
اصطلاحات رایج در گزارش رادیولوژی (سیتی، MRI، سونوگرافی)
گزارشهای تصویربرداری نیز پر از اصطلاحات تخصصی هستند. درک این کلمات به شما کمک میکند نتیجه سیتی اسکن یا MRI خود را بهتر بفهمید.
1. ندول (Nodule)
توده کوچک گرد یا بیضی که معمولاً در ریه دیده میشود. میتواند خوشخیم یا بدخیم باشد.
2. مسدودیت (Obstruction)
بسته شدن یک لوله یا مجاری بدن (مثل انسداد روده یا مجاری صفرا).
3. افیوژن (Effusion)
جمع شدن مایع غیرطبیعی در فضاهای بدن، مثل اگزودات پلورال (مایع دور ریه).
4. استنوزیس (Stenosis)
تنگی یک عضو یا رگ، مثل تنگی شریان یا مجرای معده.
5. کلسیفیکیشن (Calcification)
رسوب کلسیم در بافت — ممکن است نشانه قدمت ضایعه باشد (مثلاً در تومورهای قدیمی یا عفونتهای گذشته).
6. هیپرونتنس (Hyperdense) / هیپوانتنس (Hypodense)
در سیتی اسکن:
- هیپرونتنس: ناحیه روشنتر (چگالی بیشتر)
- هیپوانتنس: ناحیه تیرهتر (چگالی کمتر)
7. افیسمنت (Enhancement)
افزایش روشنایی ضایعه پس از تزریق ماده حاجب — نشانه جریان خون زیاد و ممکن است بدخیم باشد.
8. لیزیس (Lysis)
تخریب استخوان توسط تومور یا عفونت.
9. هیدرونفروز (Hydronephrosis)
گشاد شدن کلیه به دلیل انسداد مجاری ادراری.
10. ماس (Mass)
توده بزرگتر از ۳ سانتیمتر — نیاز به بررسی بیشتر دارد.
چگونه گزارش پزشکی خود را بهتر درک کنیم؟
- با پزشک خود صحبت کنید — هیچ جایگزینی برای تفسیر پزشک نیست.
- از اصطلاحات ساده استفاده کنید — وقتی گزارش را میخوانید، هر کلمه ناآشنا را جستجو کنید.
- از تیم درمانی بپرسید — آیا این یافته خطرناک است؟ نیاز به درمان فوری دارد؟
- از ترجمههای آنلاین استفاده نکنید — بعضی اصطلاحات دقیقتر از ترجمه ماشینی هستند.
نکات مهم برای بیماران
- گزارش پاتولوژی نهاییترین تشخیص است، اما باید با علائم بالینی و تصاویر همراه تفسیر شود.
- نتیجه «غیرطبیعی» نیست یعنی سرطان — التهاب، عفونت یا رگرسیون ضایعه هم میتواند غیرطبیعی به نظر برسد.
- دومین نظر پزشکی (Second Opinion) در موارد پیچیده توصیه میشود.
سوالات متداول (FAQ)
1. گزارش پاتولوژی چیست و چرا مهم است؟
گزارش پاتولوژی نتیجه بررسی بافت بیمار توسط متخصص پاتولوژی است و دقیقترین روش تشخیص بیماریهایی مثل سرطان محسوب میشود.
2. «دیسپلازی شدید» یعنی سرطان؟
نه لزوماً. دیسپلازی شدید یک مرحله پیش از سرطان است و اگر به موقع درمان شود، میتوان از سرطان جلوگیری کرد.
3. تفاوت ندول و تومور چیست؟
ندول معمولاً کوچکتر از ۳ سانتیمتر است و میتواند خوشخیم باشد. تومور (Mass) بزرگتر است و نیاز به بررسی دقیقتر دارد.
4. مرزهای جراحی مثبت چه معنی دارد؟
یعنی سلولهای سرطانی در لبه بافت برداشتهشده دیده شده و ممکن است نیاز به جراحی مجدد باشد.
5. «لیمفوواسکولار انواژمنت» چه خطری دارد؟
نشاندهنده این است که سرطان ممکن است به سیستم لنفاوی یا خونی نفوذ کرده باشد و خطر متاستاز بیشتر است.
6. کلسیفیکیشن در سیتی اسکن یعنی چه؟
معمولاً نشانه قدیمی بودن ضایعه است، مثل یک عفونت قدیمی یا تومور خوشخیم. اما در برخی موارد نیاز به پیگیری دارد.
7. چگونه بفهمیم یک ضایعه در MRI بدخیم است؟
اگر ضایعه ناهمگن، افزایش تقویتشده با حاجب و مرز نامنظم داشته باشد، شک به بدخیمی بیشتر میشود.
8. هیپرونتنس در سیتی اسکن چه معنی دارد؟
ناحیهای که چگالی بالاتری دارد، مثل خونریزی، کلسیم یا تومور متراکم.
9. آیا همه تومورهای خوشخیم نیاز به درمان دارند؟
نه. بسیاری از تومورهای خوشخیم فقط تحت نظر هستند، مگر اینکه باعث علائم یا فشار به اندامهای مجاور شوند.
10. چگونه میتوانم گزارش رادیولوژی خود را درک کنم؟
ابتدا با پزشک خود مشورت کنید. سپس اصطلاحات اصلی را جستجو کنید و از منابع معتبر پزشکی استفاده نمایید.