✅ مقدمه:
برای هر پژوهشگر، دانشجوی تخصصی یا پزشکی که به دنبال انتشار مقاله در مجلات بین‌المللی است، شناخت شاخص‌های علمی معتبر یک ضرورت است.
در کنار Impact Factor و CiteScore، شاخص SJR (SCImago Journal Rank) به عنوان یکی از جامع‌ترین و منصفانه‌ترین معیارهای ارزیابی کیفیت مجلات شناخته می‌شود.
در این مقاله، به‌صورت کاملاً بهینه‌شده و سئو دوست:
- تعریف SJR و نحوه محاسبه آن
- تفاوت آن با Impact Factor و CiteScore
- نحوه رتبه‌بندی Q1 تا Q4 در SCImago
- ابزارهای تحلیلی SCImago (مقایسه، نمودار حباب، تجسم علم)
- نقش SJR در ارزیابی دانشگاه‌ها و پژوهشگران
- وضعیت ایران در رتبه‌بندی جهانی SCImago
- نکات طلایی برای پزشکان و پژوهشگران ایرانی
را بررسی می‌کنیم.
✅ SJR چیست؟ (SCImago Journal Rank)
SJR (SCImago Journal Rank) یک شاخص کیفیت علمی است که توسط گروه پژوهشی SCImago (متشکل از دانشگاه گرانادا اسپانیا) توسعه یافته است. این شاخص با استفاده از داده‌های پایگاه Scopus، مجلات علمی را بر اساس تعداد و کیفیت استنادات رتبه‌بندی می‌کند.
📌 نکته کلیدی: برخلاف Impact Factor که فقط تعداد استنادات را می‌شمارد، SJR کیفیت منبع استناد را هم در نظر می‌گیرد.
مثال: یک استناد از یک مجله Q1 وزن بیشتری نسبت به یک استناد از یک مجله Q4 دارد.
✅ نحوه محاسبه شاخص SJR
SJR با استفاده از الگوریتمی شبیه به Google PageRank™ محاسبه می‌شود. فرمول کلی آن:
SJR=تعداد مقالات قابل استناد در 3 سال اخیرمجموع استنادات وزندار دریافتی در 3 سال اخیر
🔹 عوامل مؤثر در محاسبه SJR:
- تعداد استنادات دریافتی (کیفیت و کمیت)
- اعتبار مجله‌ای که استناد کرده است
- حوزه تخصصی (برای مقایسه منصفانه)
- دوره زمانی 3 ساله (طولانی‌تر از IF)
📌 نکته: SJR به صورت نسبی است و باید در مقایسه با مجلات هم‌رشته‌ای تحلیل شود.
✅ رتبه‌بندی Q1 تا Q4 در SCImago
SCImago مجلات را در هر حوزه تخصصی به چهار چارک (Quartile) تقسیم می‌کند:
| Q1 | 25% بالایی مجلات | بالاترین کیفیت |
| Q2 | 25% بعدی (رتبه 25-50) | کیفیت خوب |
| Q3 | 25% بعدی (رتبه 50-75) | کیفیت متوسط |
| Q4 | 25% پایینی (رتبه 75-100) | پایین‌ترین رتبه |
✅ نکته مهم: یک مجله ممکن است در یک رشته Q1 و در رشته دیگر Q3 باشد. همیشه رنک را در حوزه تخصصی خودتان چک کنید.
✅ شاخص‌های دیگر در SCImago
| H-Index | ترکیبی از تعداد مقالات و استنادات | نشانه تأثیر بلندمدت |
| Cites/Doc (2yr) | میانگین استنادات به ازای هر مقاله در 2 سال | نشانه تأثیر سریع |
| Total Docs (3yr) | تعداد کل مقالات در 3 سال اخیر | نشانه فعالیت علمی |
| Ref/Doc (yr) | میانگین منابع به ازای هر مقاله | نشانه عمق تحقیق |
✅ ابزارهای تحلیلی SCImago (کاربردی برای پژوهشگران)
🔹 1. تجسم علم (Shape of Science)
- نمایش بصری از حوزه‌های علمی
- نشان می‌دهد کدام رشته‌ها پویاتر هستند
🔹 2. نمودار حباب موضوعی (Subject Bubble Chart)
- امکان مقایسه رشته‌ها بر اساس:
- تعداد مقالات
- تعداد استنادات
- روند زمانی
🔹 3. مقایسه (Compare)
- مقایسه تا 6 مجله یا کشور
- مقایسه روند زمانی SJR, H-Index و …
🔹 4. گزارش جهانی (World Report)
- تحلیل جهانی انتشارات، استنادات، خوداستنادی و …
🔹 5. نمودارهای کشوری (Country Graphs)
- مقایسه تولید علم بر اساس کشور ناشر و کشور نویسنده
✅ SJR vs Impact Factor (تفاوت‌های کلیدی)
| منبع داده | Scopus | Web of Science |
| دوره محاسبه | 3 سال | 2 سال |
| وزن استنادات | بله (با توجه به کیفیت منبع) | خیر (همه استنادات برابرند) |
| دسترسی | رایگان | نیاز به اشتراک |
| حوزه پوشش | گسترده‌تر | گزیده‌تر |
✅ جمع‌بندی: SJR منصفانه‌تر است، اما IF در ایران بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
✅ وضعیت ایران در رتبه‌بندی جهانی SCImago
بر اساس آخرین گزارش SCImago (بر اساس داده‌های 1996 تا یک سال قبل):
| 1 | آمریکا | 683,003 | 528,530 | بالا | 2222 |
| … | … | … | … | … | … |
| 16 | ایران | 60,268 | 42,636 | در حال بهبود | 292 |
📌 نکته: ایران در حوزه‌هایی مانند علوم پزشکی، مهندسی و فناوری رشد چشمگیری داشته است.
✅ نکات طلایی برای پژوهشگران پزشکی
- از ابزار SCImago برای انتخاب مجله مناسب استفاده کنید.
- رنک Q1 در Scimago را در حوزه تخصصی خود چک کنید.
- از خوداستنادی بیش از حد پرهیز کنید (SCImago آن را رصد می‌کند).
- مقالات خود را در مجلات Open Access با رتبه بالا منتشر کنید تا دیده‌شدن بیشتری داشته باشید.
- پروفایل نویسنده خود را در SCImago پر کنید تا فعالیت شما قابل ردیابی باشد.
✅ سوالات متداول (FAQ)
❓ آیا SJR مهم‌تر از Impact Factor است؟
نه، هر دو مهم هستند. SJR دقیق‌تر است، اما بسیاری از دانشگاه‌های ایران هنوز IF را ترجیح می‌دهند.
❓ چطور بفهمم یک مجله در SCImago Q1 است؟
به سایت www.scimagojr.com بروید، نام مجله را جستجو کنید و رنک Q و SJR آن را در حوزه تخصصی خود ببینید.
❓ آیا مجلات فارسی در SCImago نمایه می‌شوند؟
خیر. SCImago فقط به مجلات بین‌المللی و انگلیسی‌زبان دسترسی دارد.
❓ آیا دسترسی به SCImago رایگان است؟
بله، کاملاً رایگان و بدون نیاز به اشتراک.